#6 Waarom kranten altijd oppervlakkig zullen blijven
...en je kwetsbaar op kunnen stellen je meest krachtige instrument is
Er is één manier van verhalen vertellen die ik interessanter vind dan alle anderen.
Dè manier om (journalistiek) verhalend werk te maken in een tijdperk waarin het wantrouwen in de media groot is. Dè manier om mensen geïnteresseerd te krijgen in een niche-onderwerp dat alleen jij heel interessant lijkt te vinden. En dè manier om een verhaal te maken zonder eerst maandenlang research te hoeven doen. Tromgeroffel…
Het egodocument
Dit is althans de containerterm die ik er voor gebruik. In de wereld van de documentaires wordt dit ook wel performative, participatory of cinéma vérité genoemd. In de journalistiek noemen ze het vaak New Journalism, maar ook de biografie zou je er prima onder kunnen scharen. Het verschilt allemaal nèt iets van elkaar, maar wat ik ermee bedoel is het volgende:
Een verhaal verteld vanuit je eigen perspectief waarbij jouw leerproces (onderdeel van) de dramaturgische lijn is.
Mijn begeestering over deze vertelvorm is jaren geleden ontstaan door het werk van Joris Luyendijk. Met name Dit Kan Niet Waar Zijn is van grote invloed geweest op de podcast die ik de afgelopen jaren maakte. Hij schreef dit boek naar aanleiding van een serie blogs die hij maakte voor The Guardian over de bancaire sector in Londen. Het mooie is; juist omdat hij niet financieel onderlegd is hebben ze ervoor gekozen om hem deze complexe sector te laten doorgronden. Hij heeft het perspectief van een buitenstaander, van een antropoloog, en neemt je vanaf zijn allereerste stappen mee zijn leercurve in.
Deze vorm maakt dat ik als lezer, kijker of luisteraar op meerdere lagen betrokken raak.
Ik kan mezelf herkennen in zijn kennispositie. Zijn vertrekpunt als maker is dezelfde als die van mij als lezer. Zodoende hoef ik me niet dom te voelen omdat ik geen verstand van heb van de financiële sector. Hij geeft me het gevoel dat ik daar net zo goed zelf had kunnen staan.
Ik leer zijn fascinatie begrijpen. Doordat hij vertelt wie hij is en waar hij vandaan komt, maakt dat ik begrijp vanuit welke fascinatie, ervaring of struggle de (journalistieke) noodzaak ontstaat om iets te onderzoeken. Zodoende bouwt hij een relatie met mij als lezer op en dat maakt mij extra gemotiveerd om juist dat verhaal tot me te nemen.
Ik leer hem te vertrouwen. Het feit dat hij zich kwetsbaar opstelt, omdat hij open is over zijn geringe kennis èn stukken uit zijn leven deelt, wekt vertrouwen. Wat weer tot gevolg heeft dat ik hem ook serieuzer neem op het moment dat hij stelling neemt.
Hij is transparant over zijn onderzoeksmethode. Inherent aan de vorm is dat je laat zien hoe je een onderwerp onderzoekt. Dat wekt eveneens vertrouwen. In een tijd waarin wantrouwen in de kranten, omroepen en andere media toeneemt is dat een grote troef.
Het biedt een verrassend perspectief. Omdat Luyendijk vertelt over zijn werk als correspondent in het Midden-Oosten kan hij ook de ervaring en kennis die hij daar op deed op gepaste momenten inbrengen.
Ik kom in aanraking met nieuwe onderwerpen. Vòòr Dit Kan Niet Waar Zijn was mijn interesse in de financiële sector gering. Vanuit daar is echter een fascinatie ontstaan die er mede toe geleid heeft dat ik jaren later mijn podcast Het Nieuwe Geld ben gaan maken.
De kracht van het persoonlijke perspectief
Om het punt over de effectiviteit van deze vertelvorm te bekrachtigen probeerde ik je in de vorige nieuwsbrief middels een persoonlijk verhaal over mijn winterdepressie mee te nemen in de leercurve die ik doormaakte met het schrijven van deze nieuwsbrief. Zo maakte ik in feite een nieuwsbrief over nieuwsbrieven. En nu kan het zijn dat jij bij toeval bovengemiddeld geïnteresseerd bent in nieuwsbrieven. Toch durf ik te stellen dat het merendeel van de mensen een artikel over dit onderwerp op voorhand links zou laten liggen. Van dat persoonlijke perspectief gaat dus een enorme kracht uit en is een manier om mensen mee te nemen in elke niche die jij interessant vindt.
Oppervlakkige kranten
In mijn enthousiasme over Luyendijk’s werk wilde ik begrijpen hoe hij te werk gaat en hoe hij tot deze vorm is gekomen. In die zoektocht stuitte ik op onderstaande lezing. Hij legt hier met veel humor uit hoe de blog en het boek tot stand kwam en waarom je met deze verhalende vorm een bepaalde diepgang bereikt die je met een krant nooit en te nimmer zal bereiken.
(Advies; kijk de lezing vanaf het begin. Hij vertelt namelijk bijzonder geestig en de lezing zit vol met andere wijsheden. Geen zin in? Kijk in ieder geval dit fragment tot aan 16min ongeveer.)
In het kort: de krant als medium heeft de beperking dat je niet weet welke lezer wat gelezen heeft. Als je een artikelenreeks maakt waarin je je als journalist steeds verder vastbijt in een onderwerp, zou dat alsnog betekenen dat je elk stuk moet schrijven alsof elke lezer op nul begint. Dat heeft tot gevolg dat je, voor de lezer die jou wel volgt, op een bepaald moment heel saai wordt, omdat je je stukken toegankelijk moet houden voor alle lezers. Hierdoor blijft een krant altijd een zekere mate van oppervlakkigheid hebben.
Voorbeelden in andere mediatypen
Deze vorm kun je toepassen op alle mogelijke mediatypen. In een tv-programma zoals Onze Man in Teheran en Langs de oevers van de Jangtze. In een boek als Mijn ontelbare identiteiten en De Democratie Crasht. In een documentairefilm zoals Whats Left of een audio-documentaire als De Plantage van onze Voorouders.
Opvallend is daarbij dat deze verhalende vorm in audio-documentaires de norm is. Mijns inziens heeft dat te maken met het ontbreken van het beeld. In een documentairefilm kun je puur observerend te werk gaan, maar in een podcast zit je altijd vast aan een verteller. Het luisteren naar de stem van een ander, en zo dicht op je oren, maakt een verhaal per definitie persoonlijk. Dan wil je ook weten wie je dit vertelt en waarom.
Een prachtig recent voorbeeld vind ik de audio-documentaire Missed Fortune. De podcast verteld het verhaal van een schatzoeker met een turbulent verleden, die veel verder gaat dan voor hem gezond is. Parallel daaraan vertelt de maker over zijn eigen zoektocht als journalist. Dat hij al jaren op zoek is naar een verhaal dat zijn carrière de springplank moet geven waar hij zo naar verlangt. Dat dat maar niet lijkt te lukken en dat dit verhaal van de schatzoeker zijn laatste strohalm is. Op deze manier verbindt hij zijn lot aan die van de hoofdpersoon en wordt het vinden van de schat extra belangrijk.
De podcast geeft zodoende een interessant inkijkje in het leven van een jonge journalist en vertelt een universeel verhaal van iemand die zijn ambitie najaagt. Ook heeft hij zichzelf als maker hiermee een groot cadeau gedaan, want het verhaal kent ineens twee hoofdpersonen. Hierdoor blijft het verhaal overeind als zou blijken dat de schatzoeker om welke reden dan ook van het podium verdwijnt.
Het onderzoek is het verhaal
Dat is tegelijkertijd wat mij als maker zo enthousiast maakt over deze vorm. Je kunt nu beginnen. Je hoeft niet maandenlang vooronderzoek te doen en zeker te weten of er een goed verhaal in zit. Het onderzoek is namelijk het verhaal. Als het verhaal niet loopt zoals gehoopt wordt het ineens een verhaal over hoe jij als mens/maker met tegenslagen omgaat, wat net zo goed interessant en universeel kan zijn. Je bent een personage in een verhaal en gebruikt de afwegingen die je maakt als dramaturgische lijn.
Vieren van de kwetsbaarheid
Mijn grote wens is dat niet alleen dat meer makers, maar ook meer bedrijven en overheidsorganisaties gaan inzien dat je daadwerkelijk kwetsbaar en onwetend opstellen op veel sympathie van de luisteraar, kijker of lezer kan rekenen.
Er zijn veel maatschappelijke thema’s waar burgers verwachten dat mensen, bedrijven of instanties zich over uitspreken en waarbij zelfreflectie en verandering op zijn plek is. Hoe tof zou het zijn om een advocatenkantoor op de Zuidas te volgen dat een oprechte poging doet om aan inclusiviteit en diversiteit te werken? Dat de dilemma’s laat zien waar je als advocatenkantoor op dit thema mee te maken hebt. Of een pensioenfonds dat écht een poging doet om volledig groen te investeren? Dat laat zien dat ze probeert te achterhalen waar hun geld nou precies terecht komt, maar ook laat zien hoe ontzettend lastig dat is.
Daar zou ik als consument, als maker en als liefhebber van het egodocument nou echt ontzag voor hebben.
Vorige edities van Nieuwe Narratieven
👉🏻 #5 Hoe Alexander Klöpping mij bij de afgrond wegtrok
👉🏻 #4 Waarom het schrijven van filmscènes jou beter maakt in je werk
👉🏻 #3 Waarom reclames elk jaar saaier worden
Dat was 'm voor deze week! Dank voor het lezen.
Delen is ❤️
Inschrijven is 🏆